
Kherhlainak: Chinland Constitution Ahran 5nak!
========
2008 ah Chinland Constitution voi 5nak ahran rak tial a si. Vanzuang carel in ka rel ve. Ahran a tialtu vialte ka upat ngai hna. Chin miphun le Chinram he aa tlak ding in tialmi a si. A tlangpi in, USA Federal State bantuk a simi Constitution a lo. Asinain thlemremh awk a um ko tiah ka zumh. A tanglei ah tlawmpalte ka rak langhter (a caan a si rih lai lo nain lung i a um lio ah vun tial ve bia).
Chinland Constitution Ahran 5nak; Constitution chung ah part 26 le article 250 an um. Pumpak covo (individual rights) a humvengtu phunghram a si. State cozah nawlngeihnak a uktlaitu phunghram a si. Pumpak covo le zapi (public rights) khi khing a rualtertu (well-balanced) phunghram a si men ko lai. Parliament nawlngeihnak a santertu phunghram a si. A si awk a si hrimhrim.
Kherhlainak: (1) Format: Article 124 ti bantuk in aa tial. Section namber pakhat hmanh a um lo. ‘This section’ ti bantuk lawng aa tial. Section ah relmi tang ah ‘a, b, c’ in aa tial. Bullet point hna aa hmang. Format ttha a si lo. Bullet point hna cu, hnawh viar ding a si. Hitihin format kal sehlaw a fiang hnga. Article 1, Section 1, Subsection (1), paragraph (a), (b), clause (i), (ii) ti bantuk in, tahchunnak ah. Format a fiang ahcun, hmailei i i chirhchan awk ah a fawi lai, lung a fiang lai.
(2) Part 7 Citizenship: ‘the citizen of Chinland’ kong a si. Hihi a ttha lo tinak a si lo. Asinain Citizenship & Immigration kong cu, Federal Union nih an tlaihmi a si; tahchunnak ah, USA le Australia. Cucaah, Chinland ah cun, dual citizen si a hau hnga — citizen of Chinland le Citizen of Federal Union. Mah hi Federal Union nih Chinland ‘negotiation/ compromise’ a tuah te ding a si men lai. Cucaah, Chinland Constitution ah cun, ‘Residency and Ethnicity’ ti bantuk in aa rem te men lai, i telh hrim seh ti a si ahcun.
(3) Part 21 State Armed Forces: Chinland Legislative Assembly (CLLA) (Parliaments) nawl lo in, Federal Army kha Chinland ah chiah khawh a si lai lo. A ttha. Asinain Articles 216-220 ah ‘Militia of Chinland’ kong a um. Chinland caah hman dingmi Chin Army ti khawh a si. CLLA nawlngeihnak tang ah a um dingmi ralkap a si. ‘Militia of Chinland’ hi hlawh a tling lo te kho. USA te le Australia te ahcun, ‘defence’ cu, Federal rampi kut ah a ummi a si.
‘Militia’ timi biafang hi kan tumtahmi Federal Union nih a ei kho te men lai lo. ‘Federal Army’ cu pei an um ko lai cu. Cucaah, Chinland Constitution nih i tlaih awk ah a tthami cu, ‘Chinland Police’ sernak tu a si lai. ‘Militia’ biafang ai ah, ‘Police’ hman ahcun, ‘very persuasive’ a si kho — California State Police (USA), Victoria State Police (AU) ti bantuk in chirchan ttha a um ve. Tha taktak in cawnpiakmi le hriam pekmi State Police nih Chinland a humven khawh taktak lai ning khi ‘militia’ he an i dang lai lo. ‘Militia’ biafang hi hlawt awk a si te lai dah.
(4) Part 25 Amendment of the Constitution (Phunghram Remhnak): Phun 2 in phunghram remh khawh a si. (1) CLLA 75% hnatlaknak in remh khawh a si; (2) Chinmi zapi (public voters) hnatlaknak (referendum) in remh khawh a si. Phun 2nak ning in Phunghram remh a har tuk sual lai ti ruang ah phun 1nak a umnak khi si dawh a si.
Asinain CLLA 75% hnatlaknak in Phunghram remh khi cu, Chinland Constitution a langhsarnak ‘Individual rights le public rights’ he aa balanced ti awk a ttha lo. Phundang cun, kan Phunghram kha amah lila kalhter a lo rua. Phun 2nak bak lawng khi Phunghram remhnak cu si ria a si. A ‘powerful tukmi politician’ pei tih a nun leh cu tiah. Cu vial! Credit: CH Khar
Leave a Reply