U Ngun (Tin Tin Aye), Mangtha mu (RIP)
========
“Hakha ka ngai tuk, Zion Baptist Church zong kan ngai tuk cang hna. Kan pastorte nan thlacam le nan Thawngtha chimmi zong ngaih ka ngai. Ka rak tlung lai i lam tantim tiang nan ka don lai” na ti lo maw. Na pastorte nih kan in don manh hlan ah nangmah tu mi dongtu ah na rak kal chung diam mu. Vanram nuam in a kan dongtu na si hrimhrim lai ti cu kan fiang tuk nain na kal a tuanhtuk mi nih kan nun a uai ter tuk tung. Mangtha mu U Ngun.
Funeral Service in Kalay (Dec 20, 2022. 9:00am), Speaker- Rev. Joel Nawl Cung Lian, Special Prayer- Rev. Dennis Ngun Thawng Mang, Prayer- Rev. Ni Cung Thang, Funeral Service in Hakha (Dec 20, 2022. 9:00am), Chairperson. Pastor Kenneth Thla Ceu Sang, Thawk thlacam. Pastor Lian Tin Sang, Speaker. Rev. Win Sandar Uk, Special Prayer.. Rev. Sui Ling Thang, Benediction.. Rev. Dr. Than Thio, Khrihfabu caah zaanghlei cawinak, 1992.. Zion Mino Vice Chairman, 1993-2001.. Zion Mino Treasurer, 2002-2003.. Zion Mino Vice Chairman.
Ngaihchiat nak a tongmi naihniam chungkhar nan ngaihchiatnak Bawipa nih in hnem hram ko hna seh. Ka ra zumh kho hrim hrim lo ee Ngun. zei kha ti dah na zun hi kan run tuar kho lai. hawi kawm rual tawn can ah na bau tung lai. thin le lung nih a tuar kho lo ee. Ka zumh kho lo ee.U Tin na biak mi Pathian sin nai din cang mu.
Ka u Tin aw nai zarh chung ah pei nuam tuk in kan ii chawnh kha, na thih hlan chung cu pei rian cu na tuan ko lai cu rak tlung cang law na tlun tik ah kan ii leng lai ii bia kan ii ruah lai na ti lo ma, nizan ah inn cung ka nu nih a tah bu in a rak ka chawnh ii ka lau tuk ka zumh kho rih lo ee.
Phung Ning In Paucan Dohthlennak Hruaitu Hna! Pau Dohthlennak hruainak nawl an ngeih tu hi aho te dah an si? Ahodah an kan hruaitu taktak cu an si, tiah mah le mah bia I hal cio can kan phan cang rua. Paucan Dohthlennak hi NUG Hruainak tang ah pumkhat tein um seh ti hi Mipi kan chunmang cu asi. Theory le Principle in cun hi hi asi awk asinain, a tak in a hlawhtlin khawh lo. Aruang cu Paucan Dohthlennak nih Dohthlentu phu (4) a hrin caah asi. Ralhrang a dohtu hi phu 4 kan um tinak asi.
Cu phu li hna cu: – Paucan Dohthlennak aa thawk hlan pi in aum cang mi EAOs: Pau Dohthlennak Fater asimi CDM le Sandah piah tu phu le an hruaitu hna: CDFs PDFs LDFs: 2008 phunghrampi ning in thimhnak in a rak kai mi MPs hi an si. Hi Phu li hna hi NUG nih bukhat ah aa fonh khawh rih hna lo caah Paucan Dohthlennak kan tei rih lo hi asi kan ti ko lai.
Ralhrang dohtu hruaitu phu (4) hi an ruahnak le an pawmh ning, an chunmang le Policy ah an I lungkhat khawh rih lo. Mah le zubui khur cio in an cawh cio hna kan ti ko lai. Nihin tiang ah Ralhrang kan thluk khawh lo nak a ruang bik zong hi phu (4) an I fonh khawh lo caah asi. Ramkhel, Policy, chunmang, Vision, Mission ah an I khat a herh bantukin, Dohthlennak hruaitu le kuri tu si awk ah, lungkhat thinkhat pumkhat kan si awk asi. Biatak tein I ruah le ceihmai ṭi a herh mi dirhmun ah kan um cang. Hi phu (4) an I fonh I, pumkhat sinak he biatak tein Ralhrang doh asi lo ahcun Ral Tei nak lam aum ti lo.
NUG nih International level ah Legitimacy aa zuam I Fund raising an tuah bantukin, a tang mi phu 3 nih Ralhrang cu hmaitonh in doh bak asi ve. EAOs le CDFs PDFs LDFs nih nunnak pek in Ralhrang an do. CDMer le mipi nih harsatnak phunzakip le thahnawn nak tawn in, innlo le khuapi rawk dih cikcek tiang in Ralhrang cu kan dirh onh ve. Mipi nih ngunkhuai kan pek ti lo I, MAH uknak he kan I pehtlaih ti ve lo. CDMers hna nih rilcat le tai rek in Ralhrang cu an dirh onh ve. Hi phu li hmunkhat ah kan I fonh khawh lo mi hi, Keimah hi phung ning in asimi ka si caah ka Lianngan deuh, ka cungnung dueh, Keimah/ kanmah hruainak tang ah nan um awk asi tiah tlaihhrem ruangah asi.
Pumkhat kan si khawh ti lo, a poi tuk. Hi phu li ah phu khatkhat nih hruaitu le uktu dirhmun aa cuh tikah pumkhat sinak aum khawh ti lo. Hi phu 4 fawnh tu hi Tlangtla tu ph/ Advocacy phu / Negotiation phu an si a herh. An cung ah bawi ṭuan men ah asi khawh mi asi lo. Mah kut in Bawmhnak, phaisa le hriamnam chuah in pek fawn lo ah an cung ah LAL zungzal zong cu vawlei phung asi lo I, IT chan le knowledge Age timi Fimnak chan nih a pawm khawh lo mi asi.
NGU cu mipi thimhmi Palai hna Kohran CRPH in siam mi asi caah, phung ning in asi. NUG tang aa dor lo mi cu phung ning nan si lo. NUG kuttang aum lo mi vialte cu Ralhrang tu nan si lai, phung ning in nan si fawn lo timi hi NUG CRPH CRCH NUCC ICNCC tlaihtleng le an tanbo asi ve. Hi hi 2020 thimhnak kha ngat in phung ning asi nak kha an langhter mi asi. 2020 Election Legitimacy kan ti lai. 2020 Election cu 2008 Constitution ning in asi caah Legitimacy ah 100% Asi khawh fawn ti lo.
2020 thimhnak lawng kha Legitimacy in kan cohlan ahcun Ruah awk le tuak awk thil hi relcawk lo an um. Rel thong tampi le dar 40 leng an um kan ti ko lai. Paucan Dohthlennak hruaitu caah Legitimacy kan kawl tikah 2020 thimhnak result lawng kha tahfung ah kan hmang ahcun Pumkhat kan si khawh lailo. A chan cu Theory le Political Philosophy ah kan I palh caah asi. 2020 thimhnak cu 2008 phunghrampi a theipar a si. NUG nih 2008 phunghrampi a thah caah MPs le a result vialte a thah chih dih. Cucu kan hngalh buin 2020 thimhnak result kha tanbo le Mangkhawng ah hmang in Dohthlen tu phu 3 kha kan tlaihhrem rih ahcun kan kal khawh te lai lo.
2008 ning in thimh mi Khuabawi nih Vuanci si a duh mi he aa lawh ngai. 2008 ning in Khuabawi le Bawitlang asimi vialte cu Dalaan na si tiah thah an si. Khuabawi le bawitlang cu Dalaan Degree pek in MPs le NUG CRPH cu Vancungmi sinak pek ti zong hi a si khawh lo mi asi. Dalaan tiah kan thah mi hna Khuabawi le Bawitlang rual he semnak aa khat mi MPs, CRPH, CRCH, NUCC, ICNCC, NUG asi. Anmah hrintu Nupa cu 2008 phunghrampi asi ko mi cu phu khat cu Dalaan, Phu khat cu SPH phu ti cu a dik lo.
2020 thimhnak cu 2008 Arti phung in aa sem mi asi. 2008 phunghrampi kan thah cang a ti tu TEITU party le MPs pumpak kan si hi philh lo ding asi ko. Cucaah Legitimacy timi 2008 Arti phung nih a hrin mi lawng in a za ti lo tinak asi ko lo maw? Legitimacy timi Phungning in timi hi mipi nih kan fian khawh nak hnga kan aupi ve mi asi. Phungning in timi cu Latin Holh LEGITIMAS in ara mi asi. Mirang holh in LAWFUL an ti. Legitimacy timi Phungning in timi ah Ramkhel in si nak, Upadi ning in sinak, Kokek Nunphung le Zatlang nun in sinak, a hmun um mipi nih cohlan mi sinak tbk in aasem chih dih mi asi.
Cucaah MPs rual cu Ramkhel ning in Legitimacy an si, EAOs le CDFs cu Upadi ning in Legitimacy an si, CDMers / Sandahpiah nak hruaitu le Mi fimthiam hna cu Kokek sining in Legitimacy an si ti hi CHINMI nih kan hngalh ve a herh. Hi Legitimacy asi mi phu li kha hmunkhat ah, a fawnh khawh tu phu le cozah asi ko ahcun Pumkhat si khawh nak hi a har lo. Kan I pumkhat maw ti cu nan hngalh dih mi asi. Phu khat lungkhat thinkhat kan si khawh lomi cu Theory I palh ruang ah asi. Cucaah NUG, CRPH, CRCH< NUCC, ICNCC maw kan tharchuah lai, mah ti ning hin maw kan pah chih lai ti cu Mipi nih fak pi in khuatuak awk kan si cang.
Mifim rual nih Legitimacy Phungning in an ti mi hi I ruat tuah usih. Legitimacy timi cu Kan uk hna seh tiah hnatlak nak in uknak nawl pek mi hna an si (Britain Philosopher John Locke). Kokek kan sining le Nunphung ningin uknak nawl pek mi cu Legitimacy an si I Supreme power timi Dingthlu Lairel nak le khuakhan Lairelnak nawl zong pek chih an si. (German Philosopher Dolf Steinberger 1907 – 1989).
Pumpak in siseh, a bu in siseh, ukpennak nawl pek mi hna cu Legitimacy ansi. Ukpennak Innkil lung le Suttung zong an si. (German Philosopher H Krisch · 1982). Kokek Ramkhel sining in le kan tawn cuahmah mi Ramkhel sining cungah ngat in Mipi ukhruai awk ah zumh awk tlak asi mi bu le pumpak cu Legitimacy an si (American Social Politician and Scientist Martin Lipset). Hi vialte kan zoh tikah Thimhnak lawng in Legitimacy asi ti lo.
Robert. A. Dahl, American Political Scientist nih “Legitimacy timi cu Ti khawnh nak ti khur he aa lawh. Ti khur ah Ti a khat zungzal a herh bantukin Ramkhel ah Level a khat ko tiah mipi le bu pakhat nih an ti/ kan ti mi cu Uknak nawl pek awk tlak an si ko. Legitimacy an si ko. Anmah nih Mipi le ram cu an hruai khawh hna a ti. Ahmun um mipi le Kiankap ramkhel kong ah a ukhruai khawh mi an si ko ahcun Legitimacy tuah ding ah 100% aa tlak mi an si ko tiah hi American mifim pa nih a ti.
Communist pawl nih “Ral a tei mi lawng nih Legitimacy cozah an si” tiah an ti. Constitutionalism timi hna nih Phunghrampi he aa siam mi lawng Legitimacy an ti ve. Fascists (Fascism) nih “Liberal Democratic Cozah a thluk khawh mi lawng Cozah ah Legitimacy an si” an ti ve. Capitalism le SPH pennak nih an ti mi cu: “Kokek sining Nunphung le Zatlang nun ah phunsang asimi (Royal Family) lawng nih cozah caah Legitimacy an si khawh” tiah an ti ve. Theocracy timi Biaknak in ram hruai mi caah (Muslim ram cheukhat) nih “Biaknak luzik le Biaknak upa nih cohlan mi lawng nih Cozah caah legitimacy an si khawh” tiah an ti.
Paucan Dohthlennak ah Uktu le Hruaitu ah Phung lut mi le Legitimacy asimi hi Phun thum in ṭhen khawh asi. (1) Kokek sining le Nunphung ning in (2) Mipi a hip I mipi nih an zumh mi (3) Upadi ning in (American Socio-political Scientist Max Weber). MPs cu Upadi ning lawng in Legitimacy asi caah, legitimacy asimi phu hnih aa duh rih tinak asi. 1nk le 2nk ah a lut mi cu CNA / CJDC / CDF le anmah nih an sawm mi Upa mifim hna hi international level in Legitimacy an si ve timi hi philh ti hlah usih.
Legitimacy timi Phungning in uktu le hruaitu ka/ kan si timi hi thimhnak in aa siam chuak mi lawng asi lo ti hi International level Political Ideology cu asi. Phunghrampi ning in asi mi cu Dejure an ti I Phunghrampi ning in asi lomi cu Defacto an ti. Thimhnak ah a lut ve lomi nih Vuanci an si mi hi Defacto asi I Legitimacy timi phunglut mi uktu an si tiah chimh fian tu si hram seh. Cucaah CNA/ CJDC/ CDFs le an advisors hna cu MPs bantukin Legitimacy full an si ve ti hi Vawleipi Ramkhel level in hngalh ve cang rawh usih.
Legitimacy timi Phungning in ukhruai tu timi hi: ram nih hman mi ramkhel thlihran ning; Kokek ramkhel thlihran ning ngat in aa dan cio ve. Paucan Dohthlennak ah Legitimacy asi mi hna cu 2020 thimhnak hlei in aum rih. Ramkhel tuanbia le a hmun ah asican mi ramkhel sining kong hna hngat in ruahchih a herh mi Legitimacy asi. Kanmah lawng hi Phunglutmi kan si ti mi hi theihhngalh nak bit tuk bia khi asi ko. Knowledge ah kan bau I, rel awk caa kan rel rih lo caah asi khawh ko.
Pau Dohthlennak nih a chuah pi mi a sang bik mi Phungning cozah muisam cu Federal Democracy Charter (1) le (2) hmuh khawh asi. (1) MPs (2) Ramkhel Party (3) NGOs/ Zatlang phu/ Nu phu/ Mino phu/ CSO/ CDMers/ Sandah piahtu phu le an hruai tu hna (4) EAOs (EROs) Tlangcung hriamtlai phu (5) Lakhruak Pine Federal ai-awh tu phu/ committees, tbk hna an si. An zapi tein legitimacy an si dih. Phungning in uktu sinak 100% a ngeih cio mi an si. A bau rih mi phu an um ahcun chap ding asi lai.
NUG ah an tuah mi legitimacy hi principle ning in cun a dik mi asi nain, mandate timi palai tlukruannak ah a chambau. CDF PDF LDF phu caah hmunhma a bau fawn. Cucaah NUG Charter ah CDF PDF LDF hi hmunhma pek ding an si. Cuti kan tuah khawh ahcun Phu 6 kan si hnga. Cu phu 6 in aa zat mi Palai an thlah cio hnu ah NUG cozah dirh awk asi hnga. EAOs le MPs nih 18% veve I lak hna seh law, a dang phu 4 nih 16% kan lak ahcun 100% a tling lai. Hi aa tluk mi Palai thlah in NUG cozah, NUCC, ICNCC tbk le Chinland Cozah kha siam asi ahcun kan ram a dam lai I, Pau Dohthlennak zong a dam lai. Paucan Dohthlennak zong a lam a tluang lai I, Ralhrang kan tei zau fawn lai.
Kawlram Ramkhel dam lonak cu EAOs le Tlangcungmi kan si caah, NUG Charter ah phu 6 ning in kan si lo zong ah apoi lo ka ti kei cu. Hriamnam in Dohthlennak can asi caah, MPs, EAOs, CDF/ PDF/ LDF le Mi fimthiam hna (Technicians) hna phu 4 in NUG, NUCC, ICNCC, Chinland Cozah hi I siam sehlaw, a za ko ka ti. Palai zat cu 25% ve ve an si lai. NUG le a um ding mi Chinland cozah cu Raldohnak caah Dohthlen tu asi a herh.
Adam mi cozah bantukin in Departments le Ministry tampi a herh rih lo. Hriamnam le CDF caah phaisa dih loin Inn hlan man, thlahlawh man le Khualtlawn nak tu ah phaisa a dih deuh. MOD, Finance le Social Warfare Ministry (Vuanci zung) hi aum ah a za. Tamada le PM nih Social Warfare hi hruai hna seh. MOD nih Raldohnak hruai seh, Finance nih Phaisa tampi kawl seh. Adang hi cu Zung hmete in an um ah a za. NGOs le AIDs bantukin rian hmalak hna seh. Tcnk: Dr. Sa Sa te Ramdang he pehtlaih nak zung cu Foreign Agencies timi AIDs (Agencies For International Development) he rian an ṭuan ṭi ko. Ministry loin Department level in NDAA he rian an ṭuan ṭi ko lai.
NUG Kuttang lo Ralkap hi buai awk aum lem lo. NUG kuttang um mi Ralkap le Cozah kan thimh tikah a hmun um mipi nih upat hmaizah mi an si a herh ngai. Hmunhma hip cia mi an um nak CNA/ CJDC/ CDF tbk humhual ram chung ah NUG le kusale nih cozah le Ralkap dir chap bak lo ding. Bianabia ah MAH le Zaw Me Lung nih thah an duh I Vanlawng in a cihmih an duh mi Bo Nagar MNRA cu NUG nih cozah le Ralkap an dirh hnawh caah vawleipi hngalh in kan buai khim cang. BPLA, ABIA, SAF, SOF, tbk zong NUG nih kan remh hna lo mi hi kal tak cang uhsih. Annih Kawlte EROs umnak le NUG Kuttang lo PDF LDF nih an humhual mi ram cu anmah kha Cozah le Ralkap sinak nawl kan pek hna awk asi. Hmunhma kip ah NUG cozah dirh duh mi hi Fascism le Communist policy asi caah kan ngawl cikcek a herh fawn.
Hi ruahnak kan in cheuh mi hna bantukin NUG cozah nan dirh I nan thar chuah lo ahcun: NUCC le ICNCC ah Palai le minung nan thimh nawlh lo ahcun: Varal a pelh khawh lomi Policy nan I ngeih bia asi lai. Ralhrang Rallokap a doh khawh mi: aa zuam cawh khawh mi le SAC a thluk khawh bak mi cozah le Ralkapbu si a har ngai lai. Legitimacy ah siseh, Cozah le Ralkapbu siamnak ah cung lei ah kan langhter mi Kong lam hna hi kan bau ruangah pumkhat kan si khawh lo I Ralhrang kan thluk khawh rih lo hi asi tiah Political Philosophy thar kan chuah pi mi asi. Pumpak le Bu soisel nak asi hrim lo. Ruahnak peknak tu asi deuh. Credit: Saya H. Rung Kaw
Leave a Reply